De
rechtbanken (afdeling civiel) nemen maatregelen om onnodig lange processtukken
tegen te gaan. In navolging van de gerechtshoven is in drie landelijke
procesreglementen, die per 1 juli 2025 in werking treden, een regeling
opgenomen over de omvang van processtukken in civiele zaken bij de rechter in
eerste aanleg.
| Omvang processtukken exclusief producties (bewijsstukken) |
| De omvang van een processtuk exclusief producties (bewijsstukken) is in overeenstemming met de aard, de complexiteit en het belang van de zaak. Als een processtuk onnodig lang is, kan de rechter bevel geven om het processtuk te vervangen. De rechter bepaalt dan de maximum omvang en stelt daarvoor een termijn. |
| Processtukken zijn op A-4 formaat, marges rondom 2,5 cm en in 11 punts courant lettertype met regelafstand van minimaal 1. Een processtuk van meer dan 10 pagina's begint met een samenvatting en bevat tussenkopjes. Bij een processtuk van meer dan 25 pagina's wordt kort toegelicht waarom die omvang noodzakelijk is. |
| Een vervangend processtuk bevat de vermelding “VERVANGEND PROCESSTUK", de datum van indiening en de datum van het oorspronkelijke processtuk. Als datum van indiening blijft gelden de datum waarop het oorspronkelijke processtuk is ingediend. |
| Een partij die een vervangend processtuk indient, stuurt dit [ook aan de overige partijen][aan de overige partijen op dezelfde wijze als het oorspronkelijke processtuk]. |
Net als bij de hoven is de ervaring bij de rechtbanken dat steeds meer omvangrijkere processtukken ingediend worden. Dagvaardingen en conclusies van 200 of zelfs (meer dan) 300 pagina's zijn geen uitzondering meer. Dergelijke processtukken vergen onnodig en onevenredig veel tijd om te lezen en te begrijpen, zeker in het civiele recht waar close reading voorop staat. Voorkomen moet worden, zoals ook de Hoge Raad overwoog, dat sommige partijen door hun wijze van procederen een zodanig beslag leggen op de rechterlijke capaciteit dat dit ten koste gaat van een effectieve toegang tot de rechter voor anderen.
Het komt – incidenteel – voor dat veel pagina's nodig zijn om de rechter en de wederpartij goed en efficiënt voor te lichten over het voorliggende geschilpunt (of geschilpunten). Maar het komt veel vaker voor dat processtukken onnodig lang zijn, hetzelfde feitenrelaas in verschillende toonzettingen herhaald wordt, uitgebreid wordt geciteerd uit rechtspraak waar een enkele verwijzing naar de dragende overweging volstaat en meerdere pagina's worden gebruikt om details en formaliteiten te bespreken die niet de kern van het geschil betreffen.
Deze regeling heeft als doel de onnodige groei van de omvang van processtukken in eerste aanleg te beperken en excessen te voorkomen. Dat draagt bij aan het efficiënter en doelmatiger laten functioneren van de civiele overheidsrechtspraak.
De regeling werkt anders dan bij de hoven. Bij de rechtbanken geldt geen maximum aantal pagina's. De regeling bepaalt dat de omvang van een processtuk steeds in overeenstemming is met de aard, de complexiteit en het belang van de zaak. Als dat niet het geval is, kán de rechter het bevel geven het processtuk te vervangen door een stuk met een maximum aantal pagina's. Daarnaast geldt dat een processtuk van meer dan 10 pagina's een samenvatting en tussenkopjes bevat en in een processtuk van meer dan 25 pagina's kort wordt toegelicht waarom die omvang noodzakelijk is.
Bij de rechter in eerste aanleg zijn veel verschillende soorten zaken met veel verschillende processtukken. Daarom is ervoor gekozen een uitgangspunt vast te leggen: de omvang is steeds in overeenstemming met aard, complexiteit en belang van de zaak. Partijen kunnen zo alle door hen relevant geachte facetten feitelijk en juridisch naar voren brengen.
In de regeling is niet vastgelegd binnen welke termijn een vervangend processtuk moet worden ingediend. Daarvoor is bewust gekozen omdat per geval kan verschillen welke termijn passend is. Dit wordt per zaak beoordeeld en is onder meer afhankelijk van het moment in de procedure en de omvang van het processtuk. De aan één partij opgelegde beperking geldt niet voor de andere partij. Er zal per geval worden beoordeeld of sprake is van een onnodig lang processtuk. De omvang van de dagvaarding is bijvoorbeeld niet maatgevend voor de omvang van de conclusie van antwoord.
Als het oorspronkelijke processtuk moet worden vervangen door een 'vervangend processtuk' dan geldt het oorspronkelijke processtuk niet meer als te behandelen processtuk. Een partij kan dan ook geen beroep meer doen op stellingen of verweren die wel in het oorspronkelijke processtuk maar niet in het vervangend processtuk zijn vermeld. Het oorspronkelijke processtuk blijft in het dossier zodat kan worden vastgesteld wat de datum van het indienen van het oorspronkelijke processtuk was, welke datum bepalend is, en kan worden vastgesteld of de vordering(en) en verwe(e)r(en) dezelfde zijn gebleven.
De regeling is onder verantwoordelijkheid van het LOVCK (Landelijk Overleg Vakinhoud Civiel en Kanton van de rechtbanken) uitgewerkt door de expertgroep burgerlijk procesrecht en afgestemd met de redactieraden van de verschillende procesreglementen. Het LOVCK heeft ook de KBvG en de NOvA om een reactie gevraagd wat op onderdelen tot aanpassing van de regeling heeft geleid.