'Mensen met schulden die voor de rechter verschijnen, hebben soms geen idee hoe heftig hun eigen financiële situatie is. Wij proberen ze dat in te laten zien en helpen mensen op weg om hun schuldenproblematiek aan te pakken,' zegt Natascha Doorneveld. Zij is net als Bea van der Ven schuldenfunctionaris bij de rechtbank in Den Haag. 'Het steeds weer veroordelen van mensen met schulden tot het betalen van vorderingen draagt niet bij aan het oplossen van problemen. Het is onze rol om dat patroon te doorbreken en mensen te laten zien dat er oplossingen zijn.'
Ooit begonnen als proef bij de rechtbanken Den Haag, Rotterdam en Limburg, kent inmiddels iedere rechtbank in Nederland (een vorm van) schuldenfunctionarissen. Maar wat doen zij dan precies? Bea, naast schuldenfunctionaris is zij junior gerechtsjurist, legt het uit: 'Bij onze rechtbank heeft de kantonrechter drie keer per week een zitting. Een van onze schuldenfunctionarissen is bij die zittingen aanwezig. Nadat een zaak behandeld is, kan ik in gesprek gaan met diegene die voor de rechter moest verschijnen. De rechter heeft ondertussen uitgelegd wat mijn rol is en wat ik kan betekenen. Als iemand daar vervolgens voor open staat, leg ik uit welke wegen bewandeld kunnen worden om hun schuldsituatie te verbeteren.'
'Door er zo vroeg mogelijk bij te zijn, hopen we als rechtbank te voorkomen dat de schuldenlast bij mensen hoger en hoger wordt', vult Natascha aan. Zij is naast coördinerend schuldenfunctionaris ook leidinggevende van een team administratie binnen de afdeling strafrecht. 'Het is goed dat de rechtbank dit doet en aan mensen laat zien welke mogelijkheden er zijn. Want ik merk dat zij daardoor weer hoop krijgen dat dingen opgelost kunnen worden. Dat is fijn. Overigens staat onze taak helemaal los van de rechtszaak zelf. Die wordt gewoon behandeld zoals dat ook zonder schuldenfunctionaris zou zijn gegaan.' Toen Bea en Natascha begonnen als schuldenfunctionaris, was daar geen opleiding voor. 'Inmiddels gelukkig wel', vertelt Bea. 'Dat is ook belangrijk, want je moet goed weten welke opties er allemaal zijn en hoe je daar met iemand een constructief gesprek over voert.'
De rol van schuldenfunctionaris is niet altijd een
makkelijke. Zo herinnert Natascha zich een slecht Nederlands sprekende mevrouw
die met haar 18-jarige zoon bij een zitting was. ‘Deze mevrouw had een flinke
huurachterstand. Dat zorgde ervoor dat haar zoon stopte met school en aan het
werk ging. Puur om deze huurachterstand te kunnen betalen. Dat was natuurlijk heel
triest. Alleen wat het nog lastiger maakte, was dat deze mevrouw eigenlijk geen
hulp wilde. Hoe ik ook probeerde om haar te helpen, ik kon niet veel meer doen
dan ze een flyer meegeven. Ik hoop maar dat ze daar alsnog wat aan gehad heeft.’
De schuldenfunctionaris kan bij ieder rechtsgebied
ingezet worden. Maar het is de kantonrechter waar dit het vaakst gebeurt. Dat
komt vooral door de zaken die een kantonrechter behandeld: onder andere civiele
zaken tot en met een bedrag van € 25.000, arbeidszaken, huurzaken,
consumentenkoopzaken en consumentenkredietzaken. Bij de rechtbank Den Haag is
de schuldenfunctionaris sinds 2020 254 keer ingezet.
‘Dat alle rechtbanken nu schuldenfunctionarissen
hebben, is heel goed. Toch denk ik dat we in ieder geval bij onze rechtbank,
echt nog vaker ingezet kunnen worden. Er is binnen sommige rechtsgebieden nog
wat onwetendheid over wat een schuldenfunctionaris bij kan dragen. Op dat
gebied kunnen we in de toekomst echt nog stappen zetten, zodat we
rechtzoekenden met schulden nog beter en vaker kunnen helpen,’ besluit Bea.
Lees meer over de schuldenaanpak die de Rechtspraak door heel Nederland biedt.